SANT JARNAIL SINGH BHINDRANWALA

ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ 

ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਤ ਪਰ ਖਾਸ ਅਹਿਮ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1980ਵਾਂ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਸਾਧੁ-ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਆਗੂਤਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਥਕ ਹੱਕਾਂ, ਧਰਮਕ ਅਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਆੰਦੋਲਨ ਸਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਹੇਠਾਂ 1000 ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ ਇਕ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ:

---

ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ: ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ

ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਦਾ ਜਨਮ 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰੋੜਾ ਜੱਟਾਣਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਅਜਨੈਲ ਸਿੰਘ ਖੁਦ ਧਾਰਮਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ 'ਤੇ ਵੀ ਰਿਹਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੋਈ, ਪਰ ਆਤਮਕ ਰੁਚੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਵੱਲ ਮੋੜ ਲਿਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ—which is one of the prominent Sikh religious seminaries—ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਿੱਖ ਬਣੇ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ, 1977 ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਨੂੰ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਨੇ ਬੜੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ, ਬੀੜ ਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ।

ਪਰ 1980ਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਣਾਅ ਵਧਣ ਲੱਗਾ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤੀਖੇ ਅਤੇ ਉੱਤੇਜਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਹੱਕਾਂ, ਭਾਸ਼ਾ, ਪਾਣੀ, ਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ ਵਾਲੇ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧਾ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਅਲੱਗ ਰਾਜ ਦੀ ਸੋਚ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਦਾਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ 1981 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਵਧੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਵਧਣ ਲੱਗੀ। ਕਈ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਕਤਲਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਤੇ ਲਾਏ ਗਏ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਸਿੱਧਾ ਇਹਨਾਂ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। 1983 ਵਿੱਚ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ) ਅੰਦਰ ਆ ਜਾ ਬੈਠੇ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਆਤਮ-ਰਾਖਾ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹਨੂੰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਕਿਲਾ ਬਣਾਉਣ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ।

ਇਹ ਤਣਾਅ 1984 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ "ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ" ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ। ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਚੜਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰੀ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਨ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗਵਾ ਬੈਠੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਅਜੇ ਵੀ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਦੀਵੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਹੋਰ ਲੋਕ ਇਹਨੂੰ ਤੀਵਰਤਾ ਵਾਲੇ ਰਵੱਈਏ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚਿਨ੍ਹਾਂ ਬਣ ਗਏ। ਕਈ ਸਿੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਸ਼ਹੀਦ" ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਅਤੇ ਰੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੋਚ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਤੀਖਣਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਅਸਮੀਤਾ ਬਾਰੇ ਜੋਸ਼ੀਲਾ ਰਵੱਈਆ ਰੱਖਿਆ—ਇਹ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰੀ ਰਹੀ, ਪਰ ਇਹ ਤੈਅ ਹੈ ਕਿ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਨਾ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਭੁਲਾਇਆ।

---